عجایب هفتگانه جهان؛ از میراث باستان تا شگفتی‌های طبیعی

در جای‌جای این کره خاکی بناها و پدیده‌هایی وجود دارند که با عظمت و رمز و راز خود هر بیننده‌ای را شگفت‌زده می‌کنند. این شاهکارهای دست‌ساز بشر و آثار طبیعی، آن‌قدر خارق‌العاده‌اند که عنوان عجایب هفتگانه جهان را به خود اختصاص داده‌اند. شاید برایتان جالب باشد که چرا عدد هفت برای این عجایب انتخاب شده است؛ در یونان باستان تنها پنج سیاره شناخته شده بود که همراه با خورشید و ماه تعداد اجرام آسمانی را به هفت می‌رساند. همچنین عدد هفت در فرهنگ‌های کهن نمادی مقدس و نشان فراوانی بوده است. عجایب هفتگانه به طور کلی به سه دسته عجایب هفتگانه قدیم (جهان باستان)، عجایب هفتگانه جدید (انتخاب‌شده در دوران معاصر) و عجایب هفتگانه طبیعت تقسیم می‌شوند. در ادامه، به ترتیب شما را با هر یک از این سه دسته و موارد برجسته‌ی آن‌ها آشنا می‌کنیم.

عجایب هفتگانه جدید جهان

با گذشت قرن‌ها از نابودی اکثر عجایب باستانی، اندیشه به‌روز کردن فهرست عجایب جهان شکل گرفت. در سال ۲۰۰۷ میلادی بنیاد New7Wonders به سرپرستی برنارد وبر یک نظرسنجی جهانی برگزار کرد که بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در آن رأی دادند. نتیجه این نظرسنجی معرفی عجایب هفتگانه جدید جهان بود که طی مراسمی در لیسبون پرتغال اعلام شد. عجایب جدید برخلاف موارد باستانی همگی تا امروز پابرجا مانده‌اند و اکثرشان از شاهکارهای معماری و مهندسی دوره‌های مختلف تاریخی هستند که شهرت جهانی دارند. این هفت شگفتی جدید شامل آثار پراکنده در آسیا، اروپا و آمریکا هستند. در ادامه این هفت اثر جدید را مرور می‌کنیم.

1. دیوار بزرگ چین

دیوار بزرگ چین طولانی‌ترین سازه دست‌ساز جهان است که مانند اژدهایی از میان کوه‌ها و دشت‌های شمال چین عبور می‌کند. ساخت بخش‌های اولیه این دیوار عظیم از حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد آغاز شد و در دوره‌های بعد تکمیل و گسترش یافت. طول مجموع دیوار چین بیش از ۸ هزار کیلومتر است. این باروی بزرگ باستانی را به منظور جلوگیری از هجوم قبایل بیابان‌گرد و همچنین حفاظت از مسیرهای تجاری بنا کرده بودند. گفته می‌شود هزاران نفر در طی سالیان دراز ساخت و نگهداری این دیوار جان باختند و حتی به آن طولانی‌ترین گورستان دنیا نیز می‌گویند.

دیوار چین از بخش‌ها و مصالح گوناگونی تشکیل شده و همه قسمت‌های آن به صورت یکپارچه متصل نیست، بلکه در برخی نقاط فاصله یا دیوارهای موازی دیده می‌شود. این اثر شگفت‌انگیز امروزه یکی از مشهورترین جاذبه‌های گردشگری چین است و هر سال گردشگران زیادی مسیر طولانی آن را پیموده و شکوه تاریخی‌اش را از نزدیک لمس می‌کنند.

2. شهر پترا (اردن، قرن ۴ ق.م)

پترا شهری باستانی است که تماماً در دل صخره‌های سرخ‌رنگ کوهستانی جنوب اردن کنده‌کاری شده است. این شهر شگفت‌انگیز پایتخت قوم نبطی‌ها بود و اوج رونق آن به حدود قرن چهارم پیش از میلاد بازمی‌گردد. نام پترا در زبان یونانی به معنای «سنگ» است و حقیقتاً بیانگر ماهیت این شهر می‌باشد. ساختمان‌های پترا، از جمله معابد، مقبره‌ها و خزانه معروف آن (الخزنه)، مستقیماً از صخره تراشیده شده‌اند و ترکیب هنر معماری و طبیعت منظره‌ای رؤیایی پدید آورده است.

یکی از رازآمیزترین بناهای پترا قصرالبنت نام دارد که مردم محلی اعتقاد داشتند شب‌ها از آن صداهای عجیبی به گوش می‌رسد و به همین دلیل پس از غروب آفتاب کسی جرأت نزدیک شدن به آن را نداشت. شهر پترا در طول تاریخ مدت‌ها از یادها پنهان بود تا اینکه در قرن ۱۹ میلادی دوباره به دنیای غرب معرفی شد. این میراث جهانی یونسکو، امروز نماد ملی کشور اردن است و گردشگران بسیاری را مجذوب گذرگاه‌های تنگ و معابد سرخ‌فام خود می‌کند.

3. تاج محل (هند، قرن ۱۷ میلادی)

تاج محل آرامگاه و مقبره باشکوهی است که در شهر آگرا در شمال هند واقع شده و سمبل عشق ابدی به شمار می‌آید. این بنا بین سال‌های ۱۶۳۲ تا ۱۶۵۳ میلادی به دستور شاه جهان (امپراتور گورکانی هند) برای یادبود همسر محبوبش ممتاز محل (ارجمند بانو بیگم) ساخته شد. تاج محل به طور کامل از سنگ مرمر سفید ساخته شده و تزئینات بسیار زیبایی از سنگ‌های قیمتی و نقوش اسلیمی دارد که در نور خورشید جلوه‌ای چشم‌نواز پیدا می‌کنند.

شاید بدانید که تاج محل را نماد عشق در جهان می‌دانند، چرا که این مقبره زیبا در واقع هدیه آخر یک پادشاه به همسر فقیدش بوده است. تاج محل در کنار شکوه معماری مغولی و ارزش تاریخی بی‌نظیرش، داستانی عاشقانه را در دل سنگ‌های مرمرین خود جای داده است. هر سال میلیون‌ها نفر از سراسر دنیا برای تماشای زیبایی خیره‌کننده گنبد مرمری و باغ‌های متقارن تاج محل به آگرا سفر می‌کنند. این اثر بی‌همتا نیز به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جدید جهان انتخاب شده است.

4. کولوسئوم

کولوسئوم بزرگ‌ترین تماشاخانه امپراتوری روم باستان است که در قلب شهر رم ایتالیا قرار دارد. این سازه بیضی‌شکل عظیم در سده اول میلادی توسط دودمان فلاویوس ساخته شد و در زمان اوج خود ظرفیت حدود ۵۰ هزار تماشاگر را داشته است. کولوسئوم در واقع یک آمفی‌تئاتر روباز بود که رومیان باستان در آن نمایش‌های گلادیاتورها، نبردهای ساختگی دریایی و مبارزه با حیوانات وحشی را برای سرگرمی مردم و اشراف برگزار می‌کردند. نام اصلی آن آمفی‌تئاتر فلاویان بود، ولی بعدها تندیس عظیم نرون (کلوسوس) که در نزدیکی آن قرار داشت، باعث شد به کولوسئوم مشهور شود.

طی دوهزار سال گذشته، کولوسئوم دستخوش آسیب‌های فراوان از جمله چندین زلزله و غارت مصالح در قرون وسطی شده که بخش‌هایی از آن را ویران کرده است. با این وجود، بخش عمده‌ای از سازه هنوز پابرجاست و سالانه میلیون‌ها گردشگر از بقایای تاریخ زنده امپراتوری روم دیدن می‌کنند. کولوسئوم نمادی از شکوه و خشونت سرگرمی‌های رومیان باستان است و اکنون به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جدید، یادآور میراث تاریخی مشترک بشریت است.

5. ماچو پیچو

ماچو پیچو شهری باستانی و استوار بر فراز کوهستان‌های آند در کشور پرو است که به «شهر گمشده اینکاها» شهرت دارد. این محوطه شگفت‌انگیز در ارتفاع حدود ۲۴۰۰ متری از سطح دریا، در قرن ۱۵ میلادی توسط تمدن اینکا ساخته شد اما قرن‌ها از دید جهان خارج پنهان ماند. موقعیت دورافتاده و استتار طبیعی ماچو پیچو میان قله‌های کوهستانی باعث شد که پس از سقوط امپراتوری اینکا، این شهر به دست اسپانیایی‌ها کشف نشود و متروک بماند. تا اینکه در سال ۱۹۱۱ میلادی کاوشگری به نام هیرام بینگهام به طور اتفاقی این مکان را یافت و به دنیا معرفی کرد.

یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد ماچو پیچو دارای بخش‌های مسکونی، مذهبی، کشاورزی و سلطنتی بوده و هزاران سنگ عظیم بدون استفاده از ملات در ساخت بناهای آن به کار رفته است. از آن زمان تاکنون، ماچو پیچو به یکی از ارزشمندترین محوطه‌های باستانی جهان تبدیل شده که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. چشم‌انداز ابرهای شناور بر فراز تراس‌های سبز ماچو پیچو و رازآلودگی تاریخ آن، هر سال گردشگران ماجراجوی بسیاری را راهی پرو می‌کند.

6. چیچن ایتزا

چیچن ایتزا شهری باستانی متعلق به تمدن مایا در شبه‌جزیره یوکاتان مکزیک است که امروزه به خاطر اهرام و سازه‌های آیینی‌اش شناخته می‌شود. مهم‌ترین بنای این محوطه، هرم پلکانی ال‌کاستیو (معبد کُکولکان) است که بر اساس تقویم مایا طراحی شده و هر طرف آن ۹۱ پله دارد (جمعاً ۳۶۴ پله به‌علاوه سکوی بالا که مجموعاً ۳۶۵ روز سال را نمایش می‌دهد). چیچن ایتزا در دوران اوج خود (حدود قرون ۹ تا ۱۲ میلادی) مرکز سیاسی و مذهبی مایاها بود. اما یکی از جنبه‌های هولناک تاریخ این مکان، قربانی‌های انسانی است که برای خشنود ساختن خدای باران مایاها (چاک) صورت می‌گرفت.

شواهد باستان‌شناسی از وجود بقایای انسان‌های قربانی‌شده در چاه مقدس سایت چیچن ایتزا حکایت دارد. علاوه بر هرم اصلی، بناهای سنگی دیگری مانند معبد جنگجویان، زمین بازی pelota و رصدخانه نیز در این مجموعه دیده می‌شود. امروزه چیچن ایتزا به عنوان یکی از عجایب جدید جهان و یک میراث جهانی یونسکو، گردشگران فراوانی را برای تماشای معماری شگفت‌انگیز و تاریخ اسرارآمیز خود به مکزیک جذب می‌کند.

7. مجسمه مسیح منجی

مجسمه مسیح منجی (Cristo Redentor) پیکره‌ای عظیم از حضرت عیسی مسیح است که بر فراز کوه کورکووادو در شهر ریودوژانیرو برزیل ایستاده است. این مجسمه بتنی با روکش سنگ صابون، در سال ۱۹۳۱ میلادی رونمایی شد و ارتفاع آن به همراه پایه حدود ۳۸ متر است. تندیس مسیح با دستان باز به حالت آغوش، نمادی از آغوش گشوده برای مردم و استقبال از آنان است. موقعیت قرارگیری آن روی کوه به ارتفاع ۷۱۰ متر از سطح دریا باعث شده که این مجسمه تقریبا از تمامی نقاط شهر ریو دیده شود. مجسمه مسیح منجی به مرور به نماد شهر ریودوژانیرو و حتی کل کشور برزیل تبدیل شده و پیوندی میان فرهنگ مذهبی و هویت ملی برزیلی‌ها ایجاد کرده است.

جالب است بدانید بخش‌هایی از این مجسمه در فرانسه ساخته و سپس به برزیل منتقل شد. امروزه میلیون‌ها گردشگر از طریق جاده یا با استفاده از قطار کابلی خود را به پای تندیس مسیح می‌رسانند تا منظره بی‌نظیر شهر و خلیج ریو را از فراز کوه کورکووادو در کنار این مجسمه شگفت‌انگیز تماشا کنند.

عجایب هفتگانه جهان قدیم کدامند؟

عجایب هفتگانه قدیم به هفت سازه و اثر معماری برجسته دوران باستان گفته می‌شود. این فهرست نخستین بار در قرن دوم پیش از میلاد توسط یک مورخ یونانی به نام آنتیپاتر صیدایی ثبت شد و در آن زمان هر هفت اثر به طور کامل سالم بودند. اما امروز از آن عجایب باستانی، متأسفانه تنها هرم بزرگ جیزه سالم باقی مانده و سایر آثار بر اثر گذشت زمان، بلایای طبیعی یا جنگ‌ها به طور کامل یا جزئی نابود شده‌اند. در این بخش، این هفت بنای افسانه‌ای را معرفی می‌کنیم.

1. هرم بزرگ جیزه (مصر، حدود ۲۵۰۰ ق.م)

هرم بزرگ جیزه در نزدیکی شهر قاهره مصر واقع شده و قدیمی‌ترین و تنها بازمانده عجایب هفتگانه باستانی است. این هرم عظیم که به هرم خوفو نیز شهرت دارد، حدود سال ۲۵۰۰ پیش از میلاد به دستور فرعون خوفو ساخته شد. ارتفاع اولیه هرم جیزه حدود ۱۴۶ متر بوده و برای بیش از ۳۸۰۰ سال بلندترین سازه دست‌ساز بشر به شمار می‌رفت. تخمین زده می‌شود که در ساختار آن بیش از دو میلیون بلوک سنگی به کار رفته است و لایه بیرونی هرم با سنگ‌های آهکی پوشانده شده بود.

شاید برایتان شگفت‌آور باشد که در طراحی این بنا نسبت‌های هندسی دقیقی مثل عدد طلایی رعایت شده و موقعیت قرارگیری آن به گونه‌ای است که در مرکزی‌ترین نقطه زمین قرار گرفته و نور خورشید دقیقا به صورت عمودی بر آن می‌تابد. گذرگاه‌ها و دالان‌های درونی هرم خوفو پیچیده و تو‌در‌تو هستند و هنوز احتمال کشف راهروهای پنهان جدید در آن وجود دارد. این شگفتی معماری و مهندسی باستان نمایانگر نبوغ و توانایی حیرت‌انگیز تمدن مصر باستان است.

2. باغ‌ های معلق بابل (عراق کنونی، حدود ۶۰۰ ق.م)

باغ‌های معلق بابل در افسانه‌ها به عنوان باغ‌هایی غول‌آسا و طبقاتی توصیف شده‌اند که به دستور شاه بابل، بخت‌النصر دوم در حدود سال ۶۰۰ پیش از میلاد ساخته شدند. این باغ‌های پلکانی در نزدیکی رود فرات در بابل (عراق امروزی) قرار داشتند و گفته می‌شود بخت‌النصر آنها را به عنوان هدیه‌ای برای همسر مادیش، ملکه آمیتیس که دلتنگ سرزمین سرسبز زادگاهش بود، بنا کرده بود. طراحی باغ‌ها به صورت تراس‌های پله‌ای بود و گیاهان بر روی کف هر تراس کاشته شده بودند، به همین خاطر به این مجموعه، باغ‌های “معلق” گفته می‌شد.

سیستم آبیاری پیشرفته و عجیبی آب را از رود فرات به بالای باغ‌ها منتقل می‌کرد که باعث سرسبزی شگفت‌انگیز آن در دل بیابان می‌شد. هرچند برخی مورخان در واقعیت داشتن این باغ‌ها تردید کرده‌اند و احتمال می‌دهند داستان آن زاده تخیل سربازان یا شاعران باستان باشد، اما هنوز نام باغ‌های معلق بابل به عنوان یکی از عجایب کهن جهان در تاریخ ماندگار است.

3. مجسمه زئوس در المپیا (یونان، حدود ۴۳۰ ق.م)

تندیس زئوس خدای بزرگ یونانیان باستان، یک مجسمه غول‌پیکر بود که در معبد زئوس در المپیا یونان قرار داشت. این مجسمه را فیدیاس، مجسمه‌ساز مشهور یونانی، در قرن پنجم پیش از میلاد به ارتفاع تقریبی ۱۳ متر ساخت. پیکره زئوس با روکشی از طلا و عاج تزئین شده بود و یونانیان او را به عنوان پادشاه خدایان پرستش می‌کردند. ساخت این مجسمه عظیم حدود هشت سال به طول انجامید. در دست راست تندیس، تندیس کوچکی از الهه پیروزی (نایک) قرار داشت و در دست چپ او یک عصا بود که عقابی بر آن نشسته بود.

مجسمه زئوس قرن‌ها در معبد المپیا نگهداری می‌شد، اما سرنوشت آن در هاله‌ای از ابهام است؛ برخی منابع تاریخی می‌گویند بعداً به قسطنطنیه (استانبول) منتقل شد و در آتش‌سوزی از بین رفت. امروزه تنها توصیفات مورخان از جزئیات این شاهکار هنری به ما رسیده و چیزی از آن باقی نمانده است.

4. معبد آرتمیس در افسس (ترکیه، ۵۵۰-۳۵۶ ق.م)

معبد آرتمیس که در شهر افسوس (نزدیک ازمیر ترکیه‌ی امروزی) قرار داشت، یکی از پرآوازه‌ترین بناهای دوران باستان و از عجایب هفتگانه قدیم بود. این معبد باشکوه در سال ۵۵۰ ق.م به افتخار الهه یونانی آرتمیس ساخته شد و به‌عنوان اولین معبد تمام‌مرمر جهان شناخته می‌شود. متأسفانه این معبد نیز سرنوشتی تراژیک داشت؛ در سال ۳۵۶ ق.م فردی یونانی به نام هروستراتوس برای جاودانه کردن نام خود، معبد آرتمیس را عمداً به آتش کشید و ویران کرد. (جالب آن‌که گفته می‌شود همان شب، اسکندر مقدونی زاده شد و یونانیان می‌گفتند الهه آرتمیس مشغول مراقبت از تولد اسکندر بود و نتوانست از معبد خود محافظت کند!) بعدها بقایای معبد باز partially مرمت شد اما بار دیگر در سال ۲۶۲ میلادی بر اثر هجوم گوت‌ها به‌کلی تخریب گشت.

اکنون تنها باقی‌مانده اندکی از پایه‌ها و ستون‌های این بنا در محوطه باستانی افسوس دیده می‌شود و برخی قطعات آن (از جمله ستون‌های منقوش) در موزه بریتانیا نگهداری می‌شوند. معبد آرتمیس نمادی از عظمت هنر و معماری یونانی در آن دوران بود که هرچند امروز اثری کامل از آن باقی نیست، نامش در تاریخ جاودان مانده است.

5. آرامگاه هالیکارناسوس (ترکیه، ۳۵۳ ق.م)

آرامگاه هالیکارناسوس مقبره‌ای باشکوه بود که در شهر هالیکارناسوس (بودروم امروزی در ترکیه) قرار داشت. این مقبره را ملکه آرتمیسیا دوم در سال ۳۵۳ ق.م پس از درگذشت همسرش ماسولوس (حاکم کاریا) بنا کرد تا یادبود باشکوهی بر مزار او بسازد. ارتفاع بنای آرامگاه حدود ۴۵ متر توصیف شده و در ساخت آن از بهترین معماران و مجسمه‌سازان یونانی بهره گرفته شد. شکوه و زیبایی این مقبره به حدی بود که نام موزول (Mausoleum) از نام موسولوس گرفته شد و امروزه به هر مقبره مجلل و بزرگ اطلاق می‌شود.

آرامگاه هالیکارناسوس قرن‌ها پابرجا بود اما سرانجام در سده ۱۳ میلادی بر اثر زلزله تخریب شد. سنگ‌ها و بقایای آن در دوره‌های بعد برای ساخت قلعه بودروم توسط شوالیه‌های صلیبی استفاده گردید. اکنون تنها قطعاتی از مجسمه‌ها و ستون‌های آن باقی مانده که بخشی در موزه لندن و بخشی در محل سایت باستانی قابل مشاهده است. این آرامگاه نشانگر هنر و معماری عصر هخامنشی و یونانی بود که یاد آن در تاریخ معماری با عنوان عظیم‌ترین مقبره باستان ماندگار شده است.

6. غول رودس (یونان، ۲۹۲ ق.م)

غول رودس یا کلوسوس رودس مجسمه‌ای عظیم از خدای خورشید (هلیوس) در جزیره رودس یونان بود. این تندیس برنزی غول‌پیکر را حوالی سال ۲۹۲ ق.م در ورودی بندر باستانی شهر رودس برپا کردند. ارتفاع غول رودس را حدود ۳۳ متر تخمین زده‌اند و گفته می‌شود تندیس با تاجی بر سر ایستاده بود و مشعلی در دست داشت، گویی که از بندر و شهر محافظت می‌کند. ساخت این مجسمه سال‌ها به طول انجامید (حدود ۱۲ سال) و پس از تکمیل، به نمادی از پیروزی مردمان رودس بر دشمنان تبدیل شد. عظمت و مقیاس خیره‌کننده این پیکره باعث شد در شمار عجایب جهان باستان قرار گیرد.

با این حال، فقط ۵۶ سال پس از ساخت، در سال ۲۲۶ ق.م زلزله‌ای شدید باعث شکستگی مجسمه از ناحیه زانو و فرو افتادن آن شد. بخش‌های شکسته‌شده دهه‌ها روی زمین باقی ماند، چرا که مردم رودس بر اساس پیشگویی معبد از بازسازی آن خودداری کردند. سرانجام بقایای غول رودس در قرن هفتم میلادی به عنوان غنیمت توسط اعراب فروخته شد. امروزه هیچ اثر مستقیمی از این تندیس عظیم باقی نمانده، اما تصورات و بازسازی‌های هنری، شکوه از دست‌رفته آن را به تصویر می‌کشند.

7. فانوس اسکندریه (مصر، ۲۸۰ ق.م)

فانوس دریایی اسکندریه که بر جزیره فاروس در بندر اسکندریه مصر ساخته شد، نخستین فانوس دریایی بزرگ جهان و یکی از مرتفع‌ترین سازه‌های دوران باستان بود. ساخت این برج راهنما حدود سال ۲۸۰ ق.م به اتمام رسید و ارتفاع آن را حدود ۱۱۰ متر ذکر کرده‌اند. فانوس اسکندریه با آتش بالای برج و آینه‌ای بزرگ از جنس برنز جلا داده‌شده، نور را منعکس کرده و کشتی‌ها را از فاصله دور به سمت بندر هدایت می‌کرد. حتی گفته می‌شد از این آینه منحنی می‌توانستند به عنوان سلاح استفاده کنند تا با تمرکز نور خورشید، کشتی‌های دشمن را از فاصله دور به آتش بکشند. این برج عظیم سالیان دراز استوار بود و علاوه بر کارکرد عملی، با مجسمه‌ها و تزئینات متعدد آراسته شده بود.

سرنوشت فانوس اسکندریه نیز مانند بسیاری از عجایب دیگر باستان، نابودی به دست طبیعت بود؛ زمین‌لرزه‌های قرون ۱۰ تا ۱۴ میلادی به تدریج آن را تخریب کردند تا جایی که بخش‌های باقی‌مانده آن در نهایت فرو ریخت. برخی روایت‌ها نیز از وجود گنجینه‌ای پنهان در دل این سازه حکایت داشتند که شاید انگیزه‌ای برای خراب کردن عمدی آن توسط مهاجمان بوده است. امروزه بقایای پایه فانوس اسکندریه در آب‌های ساحلی بندر کشف شده است. این سازه عظیم به عنوان اولین فانوس دریایی دنیا، راه را برای ساخت سازه‌های راهنمای دریایی در قرون بعدی هموار کرد و نامش در تاریخ به یادگار ماند.

عجایب هفتگانه طبیعت کدامند؟

علاوه بر شاهکارهای ساخت دست بشر، طبیعت نیز جلوه‌هایی از عظمت و زیبایی خیره‌کننده دارد که در قالب عجایب هفتگانه طبیعی جهان شناخته می‌شوند. این فهرست در سال ۱۹۹۷ توسط شبکه CNN و سازمان Seven Natural Wonders معرفی شد. البته انتخاب عجایب طبیعت قطعی نیست و لیست‌های مختلفی توسط منابع گوناگون ارائه شده‌اند، اما اسامی که در این بخش می‌آوریم از مشهورترین و پذیرفته‌شده‌ترین گزینه‌ها هستند. عجایب هفتگانه طبیعی شامل مرتفع‌ترین قلل، عمیق‌ترین دره‌ها، شگفت‌آورترین آبشارها و پدیده‌های نادر زمین‌شناسی و جوی هستند که هر یک نمایشگر قدرت بی‌همتای طبیعت‌اند. در ادامه با این هفت شگفتی طبیعی آشنا شوید.

1. شفق قطبی (نواحی قطبی زمین)

شفق‌های قطبی یکی از تماشایی‌ترین پدیده‌های جوی کره زمین هستند که در آسمان مناطق نزدیک به قطب شمال و جنوب دیده می‌شوند. این پدیده نورانی چشم‌نواز در آسمان شب با پرده‌هایی از نورهای رنگارنگ در حال حرکت نمایان می‌شود و به نام‌های پرتوهای شمالی (Aurora Borealis) و پرتوهای جنوبی (Aurora Australis) شهرت دارد. برخلاف دیگر عجایب طبیعی که روی زمین یا در دریا هستند، برای مشاهده شفق قطبی باید به آسمان چشم دوخت و البته خوش‌شانس بود؛ ظهور شفق وابسته به فعالیت‌های خورشیدی است و همیشه در زمان دلخواه قابل رویت نیست. این نورهای رقصان هنگامی به وجود می‌آیند که ذرات باردار باد خورشیدی به میدان مغناطیسی و جو زمین برخورد می‌کنند و مولکول‌های لایه یونوسفر را یونیزه کرده و به درخششی رنگین وا‌می‌دارند.

طی تاریخ، مردم زیادی شیفته راز این نورهای شبانه بوده‌اند؛ از اساطیر اسکاندیناوی گرفته تا روایت‌های بومیان آمریکا و حتی در متون کهن ایران و یونان، به شفق‌های قطبی اشاره شده است. امروزه کشورهایی مانند نروژ، ایسلند، کانادا و روسیه از بهترین مکان‌ها برای تماشای شفق قطبی هستند و گردشگران ماجراجو در نیمه‌شب‌های سرد قطبی، آسمان را برای دیدن این پدیده شگفت‌آور می‌کاوند.

2. گرند کنیون (آریزونا، آمریکا)

گرند کنیون یا ژرف‌دره بزرگ یک دره عظیم‌الجثه است که رودخانه کلرادو طی میلیون‌ها سال در ایالت آریزونای آمریکا آن را به وجود آورده است. این دره با طول تقریبی ۴۴۶ کیلومتر یکی از طولانی‌ترین دره‌های جهان و با عمق متوسط حدود ۱۶۰۰ متر از عمیق‌ترین‌ها است. عرض گرند کنیون نیز در پهن‌ترین بخش به حدود ۲۹ کیلومتر می‌رسد. دیواره‌های رنگارنگ این دره لایه‌هایی از تاریخ زمین‌شناسی را نمایان کرده که قدمتی بالغ بر دو میلیارد سال دارند.

شاید برایتان جالب باشد که دانشمندان معتقدند رود کلرادو حدود ۱۷ میلیون سال پیش مسیر خود را در این ناحیه باز کرده و به تدریج این شگفتی طبیعی را تراشیده است. گرند کنیون امروزه یک پارک ملی حفاظت‌شده است و مناظر شگفت‌انگیز آن، سالانه میلیون‌ها گردشگر را به خود جذب می‌کند. نقاطی ویژه برای بازدیدکنندگان در لبه دره در نظر گرفته شده که از برخی از آنها می‌توان به اعماق دره نگریست، هرچند سفر به بخش‌های پایین‌تر و بکرتر گرند کنیون همچنان چالشی دشوار و هیجان‌انگیز برای ماجراجویان است.

3. دیواره بزرگ مرجانی (استرالیا)

دریاچه بزرگ مرجانی یا دیواره بزرگ مرجانی در امتداد سواحل ایالت کوئینزلند استرالیا در اقیانوس آرام گسترده شده و بزرگ‌ترین سیستم صخره‌های مرجانی جهان است. این مجموعه عظیم متشکل از بیش از ۳۰۰۰ صخره مرجانی و ۹۰۰ جزیره است که در مجموع بیش از ۲۶۰۰ کیلومتر طول دارد و مساحتی در حدود ۳۴۴ هزار کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد. زیبایی و وسعت این صخره‌های مرجانی به قدری است که تنها با مشاهده حضوری می‌توان آن را باور کرد. شاید شنیده باشید که گفته می‌شود دیوار چین از فضا قابل دیدن است، در حالی که این فقط یک باور نادرست است؛ اما جالب است بدانید دیواره بزرگ مرجانی طبق گزارش‌ها توسط بعضی فضانوردان و از طریق تصاویر ماهواره‌ای قابل مشاهده بوده است.

این صخره‌ها از میلیاردها پولیپ مرجانی ریز ساخته شده‌اند که اکوسیستمی غنی و رنگارنگ را ایجاد کرده‌اند. دیواره بزرگ مرجانی یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های زیستی دنیا و از میراث‌های طبیعی یونسکو (ثبت‌شده در ۱۹۸۱) است. متأسفانه طی دهه‌های اخیر بر اثر عواملی همچون تغییرات اقلیمی، طوفان‌ها و افزایش جمعیت شکارچیانی مانند ستاره‌های دریایی تاج‌خار، حدود نیمی از مرجان‌های این زیست‌بوم از بین رفته‌اند. تلاش‌های بسیاری برای حفاظت و احیای این مجموعه صورت گرفته که ایجاد پارک دریایی دیواره بزرگ مرجانی در سال ۱۹۷۵ از آن جمله است. با ادامه این تلاش‌ها، امید می‌رود که این شگفتی طبیعی برای نسل‌های آینده نیز پایدار بماند.

4. خلیج گوانابارا (برزیل)

خلیج گوانابارا که بندر مشهور ریو دو ژانیرو را تشکیل داده، یکی از زیباترین خلیج‌های طبیعی جهان به شمار می‌رود. این خلیج بزرگ در شرق شهر ریودوژانیرو برزیل قرار گرفته و طول آن حدود ۳۱ کیلومتر است. در خلیج گوانابارا بیش از ۱۰۰ جزیره کوچک و بزرگ وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به جزایر پاکوئا و ویلانگان اشاره کرد. چشم‌انداز کوهستان جنگلی مشهور شوگرلوف (کله‌قندی) و تندیس مسیح که بر فراز شهر ریو قرار دارد، در پس‌زمینه این خلیج منظره‌ای بی‌بدیل ایجاد کرده است.

گوانابارا زمانی اکوسیستمی بسیار غنی از حیات دریایی و جنگل‌های حرا در اطراف خود داشت، اما طی دهه‌های اخیر توسعه شهری و آلودگی صنعتی آسیب زیادی به محیط‌زیست آن وارد کرده است. خوشبختانه در آستانه میزبانی المپیک ۲۰۱۶ ریو، برنامه‌های پاکسازی و احیای خلیج شدت گرفت و هنوز امیدواری‌هایی برای بازگشت شادابی به این خلیج زیبا وجود دارد. بندر طبیعی ریو دو ژانیرو به دلیل ترکیب بی‌نظیر آب‌های آبی، کوه‌های سرسبز و سواحل شنی سفیدرنگ اطراف خود، همواره به عنوان یکی از هفت شگفتی طبیعی جهان مطرح بوده است و بازدید از آن تجربه‌ای به‌یادماندنی برای گردشگران رقم می‌زند.

5. کوه اورست (نپال/چین)

قله اورست بلندترین کوه کره زمین و بام دنیا است که در رشته‌کوه هیمالیا و در مرز بین نپال و منطقه تبت چین قرار گرفته است. ارتفاع این قله عظیم به طور رسمی ۸۸۴۸ متر بالاتر از سطح دریا اندازه‌گیری شده است. اورست در زبان تبتی چومولونگما (مادر مقدس جهان) و در زبان نپالی ساگارماتا (پیشانی آسمان) نامیده می‌شود و برای مردم بومی منطقه حرمتی اسطوره‌ای دارد. نخستین تلاش‌های مکتوب برای صعود به اورست توسط کوهنوردان بریتانیایی در دهه ۱۹۲۰ انجام شد، اما سرانجام در سال ۱۹۵۳ بود که ادموند هیلاری نیوزیلندی به همراه تنزینگ نورگی شرپای نپالی به عنوان اولین انسان‌ها موفق شدند به بام دنیا قدم بگذارند.

امروزه هر ساله صدها کوهنورد از سراسر جهان با تحمل مشقات فراوان تلاش می‌کنند به قله اورست صعود کنند. با اینکه تجهیزات مدرن کار صعود را نسبت به گذشته آسان‌تر کرده، اما همچنان خطرات مرگباری چون بهمن، شکاف‌های یخی، سرمای شدید و ارتفاع‌زدگی جان کوهنوردان را تهدید می‌کند. فتح اورست هنوز هم از بزرگ‌ترین افتخارات در جامعه کوهنوردی به شمار می‌آید و این کوه سترگ به عنوان یکی از عجایب هفتگانه طبیعی جهان، نمادی از چالش‌جویی و اراده انسان در برابر طبیعت است.

6. آتشفشان پاریکوتین (مکزیک)

پاریکوتین آتشفشانی مخروطی‌شکل در ایالت میچوآکان مکزیک است که به داشتن یک ویژگی بی‌نظیر شهرت دارد: بشر از تولد تا خاموشی آن را به طور کامل شاهد بوده است. این آتشفشان در سال ۱۹۴۳ میلادی به طور ناگهانی از دل یک زمین کشاورزی سربرآورد و در طول فوران‌هایش دهکده‌های اطراف را مدفون ساخت. فعالیت پاریکوتین تا سال ۱۹۵۲ ادامه داشت و طی این دوره، دانشمندان برای اولین بار چرخه کامل عمر یک آتشفشان را از آغاز تا پایان مطالعه کردند. پاریکوتین طی ۹ سال فوران، به ارتفاع تقریبی ۴۱۰ متر رسید و سپس خاموش شد و تاکنون نیز غیرفعال باقی مانده است.

مشاهده تولد یک کوه آتشفشانی جدید آن هم در عصر مدرن، پاریکوتین را به سوژه‌ای منحصربه‌فرد تبدیل کرد که نامش در کنار عظیم‌ترین شگفتی‌های طبیعی جهان جای گرفته است. این آتشفشان اکنون به دلیل خاکسترهای آتشفشانی حاصلخیز اطرافش، منطقه‌ای غنی برای کشاورزی ایجاد کرده و بقایای دهانه و گدازه‌های سردش گردشگران و آتشفشان‌شناسان را به سوی خود می‌کشاند.

7. آبشار ویکتوریا (زامبیا/زیمباوه)

آبشار ویکتوریا بر روی رودخانه زامبزی در مرز کشورهای زامبیا و زیمبابوه قرار دارد و با ارتفاع حدود ۱۰۸ متر و عرض تقریبی ۱۷۰۰ متر، یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین آبشارهای جهان است. این آبشار عظیم در سال ۱۸۵۵ میلادی توسط کاشف اسکاتلندی دیوید لیوینگستون برای دنیای غرب شناخته شد و او آن را به افتخار ملکه ویکتوریا، ویکتوریا فالز نامید. البته مردم محلی پیش‌تر نام موسی اُو‌آتونیا به معنای «مه خروشان» را بر آن نهاده بودند که به ابر بخار آب برخاسته از سقوط آب اشاره دارد. آبشار ویکتوریا به تنهایی بلندترین یا عریض‌ترین آبشار دنیا نیست، اما اگر ترکیب ارتفاع و عرض و حجم آب را در نظر بگیریم، بزرگ‌ترین آبشار جهان محسوب می‌شود.

صدای غرّش آبشار از کیلومترها دورتر به گوش می‌رسد و ابری از قطرات آب در اطراف آن فضایی رویایی پدید می‌آورد که حتی گاهی彩彩彩彩. در فصل کم‌آبی (سپتامبر تا دسامبر) جریان آب کاهش می‌یابد و امکان نزدیک‌شدن بیشتر به لبه آبشار فراهم می‌شود؛ تا حدی که بخشی از بالای آبشار به استخر شیطان مشهور شده و برخی افراد جسور در نزدیکی پرتگاه به آب‌تنی می‌پردازند. هرچند این کار بسیار خطرناک است و تاکنون مواردی از سقوط و مرگ افراد نیز گزارش شده است. آبشار ویکتوریا که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، سالانه گردشگران بسیاری را برای تماشای یکی از تماشایی‌ترین عجایب طبیعی زمین به آفریقا می‌کشاند.

چه تفاوتی بین عجایب هفتگانه جدید و قدیم وجود دارد؟

عجایب هفتگانه قدیم و جدید هر دو شامل هفت اثر شگفت‌انگیز معماری و تاریخی هستند، اما چند تفاوت اساسی با هم دارند.

• عجایب هفتگانه قدیمی تماماً مربوط به دوران باستان (عصر کلاسیک) هستند و اولین‌بار توسط تاریخ‌نگاران یونانی معرفی شدند.
• این آثار همگی در حوزه تمدن‌های اطراف مدیترانه (مصر، یونان، بین‌النهرین و آناتولی) قرار داشتند و امروزه به جز هرم جیزه، بقیه یا کاملاً از بین رفته‌اند یا تنها ویرانه‌هایی از آنها باقی است. در مقابل، عجایب هفتگانه جدید جهان از دوره‌ها و مکان‌های مختلف تاریخ بشر انتخاب شده‌اند؛ از دیوار چین باستان گرفته تا تاج محل قرون وسطایی و مجسمه مسیح در دوران معاصر.
• این آثار نتیجه رأی‌گیری جهانی در سال ۲۰۰۷ هستند و همگی تا به امروز سالم و پابرجا بوده و به عنوان مقاصد گردشگری قابل بازدید هستند. به بیان دیگر، عجایب قدیم بازمانده‌هایی افسانه‌ای از تمدن‌های کهن‌اند، در حالی که عجایب جدید نمایشگر شکوه میراث فرهنگی و تاریخی ملموس در دنیای امروز می‌باشند.
• همچنین نحوه انتخاب آنها متفاوت بوده است؛ لیست باستانی را یک فرد (یا چند تاریخ‌نگار) برشمرد، اما لیست جدید حاصل مشارکت میلیون‌ها نفر در عصر مدرن است.

به طور خلاصه، عجایب هفتگانه قدیم و جدید هر دو نمایانگر اوج خلاقیت بشر در دوره‌های خود هستند، اما یکی میراث از دست‌رفته تمدن‌های کهن و دیگری گنجینه‌های به‌جامانده تا عصر حاضر محسوب می‌شود.

البته شاید برایتان جالب باشد بدانید که ایده تعیین عجایب هفتگانه تنها به آثار تاریخی و طبیعی ختم نشده است؛ در سال‌های اخیر برخی فهرست‌های موضوعی دیگر مانند عجایب هفتگانه صنعتی یا عجایب هفتگانه زیرآب نیز پیشنهاد شده‌اند. با این حال، فهرست‌های قدیم، جدید و طبیعی همچنان معروف‌ترین‌ها هستند. اکنون که با این شگفتی‌های جهان آشنا شدیم، تصور کنید دیدن هر یک از آن‌ها از نزدیک چه حسی خواهد داشت! آیا تاکنون فرصتی برای بازدید از این مکان‌های بی‌نظیر داشته‌اید؟ اگر نه، دوست دارید سفر خود را از کدام‌یک آغاز کنید؟ منتظر دیدگاه‌های ارزشمندتان هستیم.

تیم تحریریه دیدنی ها

پرسش‌های متداول (FAQs)

• تنها بازمانده عجایب هفتگانه جهان قدیم کدام است؟

هرم بزرگ جیزه در مصر، تنها عضو باقیمانده از عجایب هفتگانه باستانی است که هنوز سالم و استوار پابرجا مانده است.

• باغ‌های معلق بابل در کجا ساخته شده بودند؟

این باغ‌های افسانه‌ای حدود ۶۰۰ سال پیش از میلاد به دستور بخت‌النصر دوم در بابل (عراق کنونی) و در نزدیکی رود فرات، به عنوان هدیه‌ای برای ملکه آمیتیس ساخته شدند.

• کدام یک از عجایب هفتگانه جهان نماد عشق است؟

تاج محل واقع در آگرا هندوستان که شاه جهان آن را به یاد همسر فقیدش بنا کرد، به‌عنوان سمبل عشق در جهان شناخته می‌شود.

• طول دیوار بزرگ چین چقدر است و بازدید کامل آن چقدر زمان می‌برد؟

طول دیوار چین بیش از ۸۰۰۰ کیلومتر است. پیمودن و بازدید از طول کامل این دیوار (البته بخش‌های قابل دسترس آن) حدود دو روز زمان نیاز دارد.

• در کدام یک از عجایب هفتگانه جهان برای خدایان انسان قربانی می‌شد؟

 در محوطه باستانی چیچن ایتزا در مکزیک (تمدن مایا) مراسم قربانی کردن انسان برای خدای باران به نام چاک انجام می‌شد.

• کدام سازه مشهور جهان باستان محل نبرد گلادیاتورها بوده است؟

کولوسئوم رم بزرگ‌ترین آمفی‌تئاتر باستان است که در آن مبارزات خونین گلادیاتورها با یکدیگر یا با حیوانات وحشی برای سرگرمی مردم و اشراف انجام می‌گرفت.